Historia kawy – czyli jak kawa podbiła świat.

Historyczna podróż kawy, którą pokonała z Afryki do krajów arabskich, a później do Europy by stamtąd rozprzestrzenić się na cały świat jest burzliwa i pełna intryg. Istnieje wiele teorii na temat drogi kawy do krajów kultury islamskiej. Jedna z nich mówi o przywiezieniu ziaren kawowca przez handlarzy niewolnikami z Etiopii do Jemenu. Inna teoria głosi, że kawa została rozpowszechniona przez muzułmańskich derwiszy.

Kawa zielona, kawa palona.

Historia kawy pokazuje nam, jak na jej rozpowszechnienie wpłynęła postać pod którą była spożywana i wzrost jej popularności wraz ze zmianą sposobu jej obróbki. W pierwszych opracowaniach europejskich botaników, można znaleźć informacje, że pierwotnie czerwone ziarna spożywane były na surowo. Inne źródła podają informacje o produkcji wina ze sfermentowanego soku dojrzałych owoców kawowca, czyli wspominany już w jednym z artykułów arabski quahwah. Napój ten otrzymał nazwę „wino Arabii”, ponieważ Koran zakazywał spożywania napojów alkoholowych i pobudzających. Podobno quahwah spożywany był wyłącznie podczas ceremonii religijnych, Ramadanu lub jako lek.

 

Jemeńscy kupcy kawy w porcie Mokka.

 

Sposób obróbki kawy umożliwiający przygotowanie naparu podobnego do tego, który spożywamy dzisiaj, rozpowszechniony został w Jemenie. Tajemnica ta była długo chroniona gdyż handel kawą paloną przynosił Jemenowi znaczne korzyści materialne. W XV wieku nastąpił istotny zwrot w historii kawy, zyskała ogromna popularność, zaczęła być powszechnie spożywana, a jej wędrówka skierowała się na północ, w stronę Kairu i Konstantynopola (dzisiejszego Stambułu). Z niektórych źródeł wynika, że w XVI wieku powstały pierwsze kawiarnie w Stambule. Kawiarnie te zachwycały bogactwem wnętrz i stały się miejscem spotkań towarzyskich. W historii kawy nastąpił wówczas kolejny przełom, gdyż przyczyniło się to do zdecydowanego wzrostu zainteresowania czarnym naparem. Powstawało coraz więcej kawiarni, niewielkich sklepów z kawą, a finalnie zaczęto spożywać ją w domach. W związku z tym udoskonalono również sposób jej przygotowania. Kawa była rozdrabniana, zalewana wrzątkiem. Spożywana była z cukrem, kardamonem, cynamonem oraz goździkami.

 

W dawnej tureckiej kawiarni.

 

Kraje Bliskiego wschodu przez ponad sto lat, były monopolistami jako dostawcy kawy, a wywóz kawy był restrykcyjnie kontrolowany. Historia kawy bywała okrutna, podobno nie dopuszczano do wywozu sadzonek kawowca i zielonych ziaren kawy z Jemenu pod groźbą kary śmierci. Przed eksportem były one parzone wrzątkiem lub opalane ogniem. Etiopia i Jemen, były wówczas wyłącznymi producentami kawy.

Historia kawy w drodze do Europy.

W końcu jednak nadszedł czas aby kawa na dobre zagościła na europejskich stołach. Jak podają źródła, w 1616 roku holenderskim kupcom, udało się wykraść kilka sadzonek kawy z portu Mokka w Jemenie. Sadzonki przetransportowano do Amsterdamu, gdzie rozpoczęto ich uprawy w szklarniach. Dało to początek większości plantacji na indonezyjskich wyspach, co miało związek z historią kolonizacji. Następnie w roku 1644 kawa trafiła do Francji, przywieziona przez Jean de la Roque. Początkowo w krajach chrześcijańskich sceptycznie podchodzono do tego napoju i uważano go za szatański twór. Niewątpliwie znacznie spowolniło to rozpowszechnienie kawy w Europie. Podejście to zmieniło się jednak gdy kawa zasmakowała jednemu z papieży. Kolejny przełom historia kawy napotkała, gdy czarny napój zyskał aprobatę króla Francji Ludwika XIV. W tamtych czasach, z uwagi na goryczkę, dworzanie dodawali do kawy cukier. W 1713 roku król otrzymał od władz Amsterdamu kilka krzewów kawowca, które bezzwłocznie zostały posadzone w szklarni. W niedalekiej przyszłości dało to początek plantacjom kawy w Ameryce Środkowej i Południowej gdzie Francja miała swoje kolonie.

 

Kawiarnia w Paryżu. Wiek XVIII.

 

Globalna ekspansja czarnego naparu.

W historii kawy nie wiadomo do końca czy to Francuzi czy Holendrzy tak naprawdę zaczęli uprawiać kawę za Oceanem Atlantyckim. Wiadomo jednak, że w 1720 roku, francuski oficer marynarki, Gabriel de Clieu przewiózł kilka krzewów kawowca na Martynikę i w niedługim czasie rozmnożył je na całych Antylach Francuskich.

 

Gabriel de Clieu i jego sadzonki kawy.

 

Od tego czasu rozwój plantacji kawy pobił wszelkie rekordy. W roku 1730 Anglicy posadzili swoje krzewy na Jamajce, Portugalczycy wykradli nasiona francuzom i zasadzili krzewy w Brazylii, a Hiszpanie natomiast zasadzili kawę w Wenezueli i Kolumbii. W XIX i na początku XX wieku w Afryce Wschodniej (dzisiejsza Kenia i Tanzania), osadnicy zaczęli sadzić kawę przywiezioną przez Francuzów i Anglików na zboczach gór i tworzyć plantacje. Takim to sposobem uprawy kawy objęły cały świat…

 

Plantacja kawy w Kenii. Rok 1936.